Τι είναι το «τζιβαέρι» που τραγουδά η Klavdia στη Eurovision

«Αχ Αστέρι Μου, Τζιβαέρι Μου» τραγουδά η Klavdia στο «Αστερομάτα», το κομμάτι που θα εκπροσωπήσει την Ελλάδα στον τελικό της Eurovision 2025, και ενώ οι στίχοι συγκινούν, δεν είναι λίγοι εκείνοι που αναρωτιούνται: Τι σημαίνει τελικά η λέξη “τζιβαέρι”;

Δεν είναι η πρώτη φορά που την ακούμε. Έχουμε σιγοτραγουδήσει το ίδιο λεκτικό κόσμημα σε κομμάτια της Χαρούλας Αλεξίου, έχουμε δει τη λέξη να γίνεται τίτλος σε τηλεοπτικές σειρές και παραδοσιακά τραγούδια, όμως η αλήθεια είναι πως λίγοι γνωρίζουν την πραγματική της σημασία.

Η λέξη «τζιβαέρι» έχει ταξιδέψει πολύ πριν φτάσει στα μικρόφωνα της Klavdia. Προέρχεται από την τουρκική λέξη «cevahir», η οποία έχει τις ρίζες της στην αραβική «jawāhir» (جواهر) — που σημαίνει «πολύτιμος λίθος», «ουσία», ή «απόσταγμα». Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία η λέξη σήμαινε πολύτιμα κοσμήματα και φυλαχτά.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η λέξη πέρασε στα ελληνικά και διατηρήθηκε με την έννοια του πολύτιμου αντικειμένου, ενώ σιγά-σιγά πήρε και μεταφορική σημασία, κυρίως στη λαϊκή ποίηση και τα παραδοσιακά τραγούδια.

Η κυριολεκτική σημασία της λέξης είναι ξεκάθαρη: πολύτιμος λίθος, κόσμημα, κάτι λαμπερό και ακριβό.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Μóλις μαθεύτnκε για την Τόνια Σωτηροπούλου

Ωστόσο, στην καθημερινή χρήση –ιδίως σε περιοχές της νησιωτικής και ηπειρωτικής Ελλάδας– το «τζιβαέρι» χρησιμοποιείται μεταφορικά για να περιγράψει κάτι ανεκτίμητο: ένα παιδί, έναν σύντροφο, έναν φίλο, ακόμη και την ίδια την πατρίδα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο στίχος από το κομμάτι «Αστερομάτα»: «Αχ, αστέρι μου, τζιβαέρι μου», όπου το «τζιβαέρι» εκφράζει αγάπη, τρυφερότητα και συναισθηματικό δέσιμο.

Πριν η Klavdia το φέρει στη Eurovision, η λέξη είχε ντύσει λαϊκά μοιρολόγια και παραδοσιακές μελωδίες. Πιο γνωστή ίσως είναι η ερμηνεία της Δόμνας Σαμίου στο μικρασιάτικο θρήνο με τίτλο «Τζιβαέρι μου». Εκεί, η λέξη συμβολίζει το παιδί που φεύγει για την ξενιτιά. Η μάνα του, μέσα στον πόνο του αποχωρισμού, το αποκαλεί τρυφερά «το τζιβαέρι μου, το μοσχολούλουδό μου».

Μην το μπερδέψετε με το «τζιέρι», που επίσης χρησιμοποιείται για αγαπημένα πρόσωπα αλλά έχει διαφορετική προέλευση. Το «τζιέρι» προέρχεται από το τουρκικό ciğer, που σημαίνει «σπλάχνο», δηλαδή κυριολεκτικά τα εσωτερικά όργανα.

ΠΗΓΗ